سرویس اجتماعی فعالان حیات وحش و محیط زیست، نامش را زندانِ وحش می‌گذارند و به هیچ وجه آب‌شان با آن توی جوی نمی‌رود. می‌گویند حیوانات وحشی باید در طبیعت آزاد و رها باشند و در قفس کردن آنها امری غیرانسانی و غیراخلاقی است. فارغ از نگاهی که دوستداران و فعالان حیات وحش به مساله نگهداری […]
سرویس اجتماعی
فعالان حیات وحش و محیط زیست، نامش را زندانِ وحش می‌گذارند و به هیچ وجه آب‌شان با آن توی جوی نمی‌رود. می‌گویند حیوانات وحشی باید در طبیعت آزاد و رها باشند و در قفس کردن آنها امری غیرانسانی و غیراخلاقی است.
فارغ از نگاهی که دوستداران و فعالان حیات وحش به مساله نگهداری حیوانات در باغ وحش دارند، باغ وحش‌های ایرانی هیچکدام سابقه و کارنامه خوبی در نگهداری از حیوانات وحشی ندارند.
قفس‌های کثیف و نمور، غذاهای نامناسب و حتی حیواناتی که بر اثر سوء تغذیه در کنج قفس‌شان با حالِ نزار افتاده‌اند و مردمی که بی اطلاع از نحوه غذادهی و در سایه عدم نظارت در باغ وحش‌ها هر خوراکی غیرمجازی را به حیوانات بخت برگشته می‌خورانند و هزار و یک مشکل و چالش دیگر، از جمله تصاویری است که از باغ وحش‌ها در ایران در اذهان باقی ست.
باغ وحش‌های مازندران نیز از این امر مستثنا نبوده و شاید بهتر است بگوییم یکی از بدترین نمونه‌های نگهداری از حیات وحش در این زندان‌ها را می‌توان در مازندران به چشم دید.
از باغ وحش‌های خصوصی گرفته تا دولتی، هریک زندانی است در نوعِ خودش بی رقیب!
همین چند روز پیش بود که از باغ وحش ساری خبر رسید یک شیر توسط قاچاق‌چیان از آن به سرقت رفت.
سی‌ام مردادماه، فرمانده انتظامی شهرستان ساری خبر داد: متخلفانی که یک قلاده شیر را از باغ وحش ساری سرقت کرده و در یکی از کشورهای همسایه به فروش رسانده بودند، دستگیر شدند.
سرهنگ عبدالله حسن زاده روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگاران افزود: در پی خبر سرقت یک قلاده شیر ۵۰۰ میلیون ریالی از باغ وحش ساری موضوع در دستور کار ماموران پاسگاه شهدای شمال تجن این شهرستان قرار گرفت.
ادامه داد: ماموران پس از انجام اقدامات اطلاعاتی و بررسی‌های همه جانبه ۲ سارق حرفه‌ای را در این ارتباط شناسایی کردند.
وی گفت: ماموران پس از هماهنگی‌های قضائی و با تقویت گشت‌های انتظامی در محدوده محل مورد نظر، متهمان را در حین سرقت یک قلاده میمون به دام انداختند.
فرمانده انتظامی شهرستان ساری از کشف یک قبضه تبر، یک قبضه قمه، پنج دستگاه دوربین مداربسته، یک قبضه سلاح شکاری از این متهمان خبر داد و افزود: این افراد که شیر سرقت شده را در یکی از کشورهای همسایه به فروش رسانده بودند پس از تشکیل پرونده به مرجع قضائی معرفی شدند و موضوع در دست بررسی است.
وضعیتِ نگران کننده باغ وحش بابلسر
دو سه روزی از انتشار این خبر نگذشته بود که یک فیلم از باغِ وحشِ بابلسر، نگرانی‌ها در بابِ عدم نظارت بر باغ وحش‌ها را تشدید کرد. این فیلم نشان می‌دهد که چگونه یک فلامینگوی بی‌نوا این پرنده کنار آبزی زیبای طبیعت، در حال خوردنِ برنج و نانِ خشک بر روی زمین است، آن هم در همسایگی موش‌های زیرزمینی و کثیف!
در این فیلمِ سی ثانیه‌ای، موش‌ها بارها یکی یکی و چندتایی به فلامینگو نزدیک شده و از غذای او خوردند. تصاویری که از اوجِ تمیزی و نظافتِ باغ وحشِ بابلسر خبر می‌دهد!
باغ وحش‌های کشور رتبه‌بندی می‌شوند
اردیبهشت‌ماهِ همین امسال بود که معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست وضعیت باغ وحش‌های کشور و برنامه‌های نظارت بر آنها را تشریح کرد. حسن اکبری در واکنش به تلفات حیات وحش در باغ وحش‌های کشور اظهار کرد: به دلیل حساسیت‌های موجود و برای مدیریت خوب و درست باغ وحش‌ها صدور مجوز آنها را از سال گذشته محدود کرده‌ایم، به‌طوری‌که تقریبا مجوزی صادر نشده است. وی درباره باغ وحش‌های موجود گفت: سامانه جامع محیط زیست راه‌اندازی شده که تمامی باغ وحش‌ها در آن ثبت نام کرده‌اند. همکاران ما پس بازدید از باغ وحش‌ها در استان‌ها نتایج بازدید خود را در این سامانه ثبت می‌کنند.
اکبری تاکید کرد: همکاران ما در ستاد بر کار اجرایی استان‌ها در زمینه باغ وحش‌ها نظارت و پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهند، به‌طوری‌که در اسفندماه سال گذشته به علت حساسیت درباره موضوع باغ وحش‌ها ما مجبور به پلمب یک باغ وحش نیز شدیم. در نتیجه به نظر می‌رسد نسبت به سال‌های گذشته عملکرد حوزه نظارت جدی‌تر شده است و استان‌ها نیز سختگیرانه‌تر برخورد می‌کنند. به گفته معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست طبیعی است باغ وحش‌هایی که در ایران راه‌اندازی شده و استانداردهای لازم را هم رعایت نکرده‌اند، یکباره نمی‌توانند به سطحی برسند که ما بتوانیم بگوییم وضعیت باغ وحش‌های ما خوب است.
اکبری درباره وضعیت فعلی باغ وحش‌ها تصریح کرد: هنوز به دلیل مشکلات مالی و ناکارآمدی برخی از مدیران اجرایی موجود در باغ وحش‌ها شرایط ما قابل قبول نیست اما سختگیری در زمینه باغ وحش‌ها را در سال جاری افزایش خواهیم داد تا به سطح استاندارد نزدیک شویم.
وی با اشاره به آماده‌سازی شاخص‌های رتبه‌بندی باغ وحش‌ها در سال جاری توضیح داد: براساس این شاخص‌ها نحوه عملکرد باغ وحش‌ها رتبه‌بندی خواهند شد و تبدیل به اسنادی به منظوربررسی مدیریت آنها از سوی سازمان حفاظت محیط زیست می‌شوند همچنین براساس رتبه‌بندی‌ها باید از باغ وحش‌هایی که وضعیت بهتری دارند، حمایت کنیم تا به کار خود ادامه دهند و باغ وحش‌هایی که ضعیف هستند را یا حذف کنیم یا آنها را به سمت بهتر شدن سوق دهیم. اکبری در پایان درباره مشخص نشدن نتایج تلفات باغ وحش‌ها گفت: هر مسئله جزئی ممکن است اطلاع‌رسانی نشود. با راه‌اندازی سامانه جامع محیط زیست همکاران موظف به ثبت تلفات و علت آن در این سامانه هستند. اگر این اطلاعات را ثبت نکنند یا اگر صرفا خبر تلف شدن را ثبت کنند و دلیل قانع‌کننده‌ای برای علت تلف شدن نداشته باشند حتما با آنها برخورد خواهد شد. به همین دلیل در اسفندماه سال گذشته یکی از باغ وحش‌ها پلمب شد.
وضعیتِ ناامیدکننده باغ وحش‌ها در ایران
بله. درست است. البته که متولی حفظ و حراست حیات وحش در کشور سازمان حفاظت محیط زیست است ولی متاسفانه نظارت فعلی سازمان محیط زیست بر روی باغ وحش‌ها بسیار ناامیدکننده است.
در باغ وحش‌ها برای هر حیوانی قفسی را آماده کرده‌اند و بیشتر حیوانات را با جفتشان نگهداری می‌کنند و برای برخی حیوانات هم زیستگاه مصنوعی ایجاد کرده‌اند و امکان تماشای جانوران برای عموم مردم وجود دارد. یک باغ وحش می‌تواند از بخش‌های جانوران آبزی، پرندگان، جانوران دوزیست و… تشکیل شود که تمام اینها بستگی به وسعت مکان باغ وحش دارد. باغ‌های وحش در شهرهای بزرگ دنیا به‌عنوان مراکز پژوهشی جانورشناسی نیز کاربرد دارند. معمولا قفس‌های حیوانات درنده از میله‌های آهن محکم ساخته می‌شود و گاه نیز در اطراف محوطه زندگی این حیوانات استخرها و دریاچه‌های عمیق می‌سازند. درباره باغ وحش‌ها در ایران سوالات زیادی مطرح می‌شود از جمله، نوع کاربرد آن، وضعیت نگهداری حیوانات و نحوه جمع‌آوری آنها و… .
یک فعالِ حیات وحش در این باره معتقد است: مخالفان وجود باغ وحش‌ها تعریفی از رعایت حقوق حیوانات دارند که در آن تعریف، اسارت حیوان و گرفتن حق زندگی آزادانه از جاندار تحت هیچ شرایطی توجیهی نخواهد داشت و موارد استثنایی که قائل به آن هستند بسیار محدود و انگشت شمار است. برای این دسته از افراد، باغ وحش خوب باغ وحش بسته است! اما از سوی دیگر، بسیاری از کارشناسان محیط زیست و حیات وحش نه تنها با حضور باغ وحش‌ها مشکلی ندارند، بلکه وجود باغ وحش در مناطق گوناگون را ابزاری برای حفظ و حمایت حیات وحش می‌دانند. از این دیدگاه، باغ وحش مجموعه‌ای است که امکان پژوهش بر روی جانداران را فراهم می‌کند، می‌توان از آن برای معرفی حیات وحش به مردم استفاده برد و حتی از باغ وحش به‌عنوان وسیله‌ای برای نجات جانداران از انقراض استفاده کنند. اما خارج از موضوع این‌که حضور باغ وحش خوب است یا بد، باید به این موضوع توجه داشت که وضعیت فعلی هیچ یکی از باغ وحش‌های حال حاضر ایران مورد تائید هیچ پژوهشگر و کارشناس حوزه حیات وحش نیست و اساسا از دیدگاه تمام کنشگران این حوزه، باغ وحش‌های ایران نیاز به رسیدگی فوری داشته و اغلب آنها باید برای همیشه بسته شوند.
ایمان ابراهیمی می‌گوید: متولی حفظ و حراست حیات وحش در کشور سازمان حفاظت محیط زیست است که از نظارت اصلی بر روی فعالیت باغ وحش‌ها نیز باید از سوی این سازمان باشد ولی متاسفانه نظارت فعلی سازمان محیط زیست بر روی باغ وحش‌ها بسیار ناامیدکننده است. دلایل مختلفی هم وجود دارد. یک دلیل، توان بسیار کم و نیروهای معدود سازمان محیط زیست است که اجازه نظارت مدوام را به این نیروها نمی‌دهد و معمولا بین هر بازدید کارشناسان این سازمان تا بازدید بعدی، بیش از چهار ماه زمان می‌گذرد. علت دیگر کمبود نظارت، درآمد بسیار بالا و بعضا نجومی باغ‌های وحش است. درآمد بالای این مجموعه‌ها متاسفانه راه را برای فساد هموارتر می‌کند و از سوی دیگر این درآمد بالا باعث می‌شود قوه قضائیه اغلب به این دلیل که این مجموعه ها منابع درآمدی مهمی برای شاغلان آن و شهرداری‌ها و … هستند از پلمپ آنها خودداری کرده و به تذکر اکتفا کنند. و دلیل آخر وابستگی نسبی ادارات محیط زیست شهرستان‌ها به این مجموعه‌هاست. متاسفانه ادارات محیط زیست به‌دلیل کمبود بودجه قادر به ساخت مکان‌هایی برای درمان و بازپروری جانداران آسیب‌دیده بر اثر اصابت گلوله جاندران، تصادفات جاده‌ای و دیگر موارد نیستند و به ناچار این حیوانات را به باغ وحش‌های تحویل می‌دهند. در صورت نبود این مجموعه‌ها، بسیاری از ادارات محیط زیست با معضل نگهداری از حیوانات آسیب‌دیده رو‌به‌رو خواهند شد.
در زمانه‌ای که حیوانات حتی در بهترین باغ وحش‌های دنیا هم افسرده و رنجور هستند، وضعیتِ نگهداری از حیوانات وحشی در باغ وحش‌های ایران موضوعی است علی حده.
قفس هر قدر هم که زیبا باشد، زندان است و زندان یعنی اسارت. امیدواریم روزی برسد که هیچ حیوانی در قفس نباشد.
