پناهگاه حیات وحش، تالاب بین‌المللی و ذخیره‌گاه زیستکره میانکاله، بالاخره پس از سال‌ها، صاحبِ پایگاهِ اطفایِ حریق می‌شود. تالاب بخت‌برگشته‌ای که هر ساله بخش‌های وسیعی از آن طعمه حریق می‌شود و سازیل‌ها و درختچه‌های انار و… از قربانیان مظلوم این آتش‌سوزی‌ها هستند. فقط تا خردادماه همین امسال، میانکاله ۶ بار در آتش سوخت. بر اساس […]
پناهگاه حیات وحش، تالاب بین‌المللی و ذخیره‌گاه زیستکره میانکاله، بالاخره پس از سال‌ها، صاحبِ پایگاهِ اطفایِ حریق می‌شود.
تالاب بخت‌برگشته‌ای که هر ساله بخش‌های وسیعی از آن طعمه حریق می‌شود و سازیل‌ها و درختچه‌های انار و… از قربانیان مظلوم این آتش‌سوزی‌ها هستند.
فقط تا خردادماه همین امسال، میانکاله ۶ بار در آتش سوخت.
بر اساس آمارها سال ۱۴۰۰ نیز در پناهگاه حیات وحش میانکاله ۴۲ مورد آتش‌سوزی رخ داد که مجموع مساحت این اراضی در آتش سوخته حدود ۴۵۰ هکتار بود.
شاید سال ۹۹ را باید تلخ‌ترین و دردناک‌ترین سال حیاتِ میانکاله از این لحاظ دانست، چراکه به‌طور میانگین هر ۱۶روز یک‌بار یک آتش سوزی در میانکاله رخ می‌داد.
فقط در یک فقره آتش سوزی، ۳۴۰هکتار از عرصه طبیعی این تالاب سوخت و خاکستر شد.
اما آنچه در آتش‌سوزی‌های میانکاله، این ذخیره‌گاه زیستکره نگران‌کننده بوده و هست، شواهدی است که نشان می‌دهد آتش عمدی در مهمترین تالاب ایران، نتیجه حضور سوداگران مواد‌مخدر است.
میانکاله بیشتر به دلایل اجتماعی و کمتر به علل طبیعی مستعد آتش‌سوزی است. افرادی هستند که در میانکاله منافع غیرمشروعی را دنبال می‌کنند و ریشه بسیاری از آتش‌سوزی‌های سریالی هستند. دیده‌بان میانکاله درباره علت آتش‌سوزی‌های سریالی میانکاله می‌گوید: متأسفانه سوداگران مواد‌مخدر به‌دلیل آنکه میانکاله یک منطقه حفاظت‌شده و عرصه طبیعی ملی است، به‌صورت پنهانی و غیرقانونی در این منطقه درختچه‌های ماریجوانا می‌کارند و جالب آنکه هیچ‌کس هم دستگیر نمی‌شود. سال ۹۹ نخستین‌بار بود که به‌صورت رسمی موضوع کشت ماریجوانا در میانکاله به نقل از دیده‌بان میانکاله منتشر می‌شد. براساس آنچه حر منصوری اظهار داشت: شیوه کشت مواد‌مخدر در میانکاله بدین صورت است که فرد بخشی را به کاشت گیاه مخدر ماریجوانا در این منطقه اختصاص می‌دهد و نهال‌های کوچک‌تر این گیاه مخدر را نیز زیر بطری آب پنهان می‌کند تا کشتزارهای ماریجوانا را از دیده‌ها پنهان کند.
به‌گفته دیده‌بان میانکاله، فرد متخلف پس از مدتی برای برداشت گیاه مخدر به میانکاله بازمی‌گردد. چون این اقدام غیرقانونی سود زیادی برای او دارد.
نکته جالبی که دیده‌بان میانکاله درخصوص آتش‌سوزی‌های سریالی میانکاله مطرح کرد، آن بود که وقتی فرد کشت‌کننده مخدر ماریجوانا در بخش‌هایی از میانکاله با بوته‌های از بین رفته توسط نیروی انتظامی و یگان حفاظت محیط‌زیست مواجه می‌شود، انتقام خود را از میانکاله با آتش‌افروزی در این منطقه می‌گیرد. منصوری تأکید کرد: طی سال‌های اخیر تضاد منافع بهره‌برداران ماریجوانا با محیط‌زیست موجب آتش‌گرفتن میانکاله شده است. کاشت درختچه‌ها در سال‌های اخیر نیز به‌دلیل وسعت یافتن سطح خشک میانکاله به‌علت کاهش تراز آب دریای خزر افزایش چشمگیری داشته است.
اکنون روح‌الله اسماعیلی معاون محیط زیست طبیعی اداره کل محیط زیست مازندران می‌گوید: خوشبختانه همه کارهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری پایگاه اطفای حریق به طور کامل انجام شده و این پایگاه نهایتا تا پایان شهریورماه آماده بهره‌برداری است.
اسماعیلی گفت: در سفر رییس جمهور محترم و از محل اعتبارات دولتی، ۸ میلیارد تومان برای مناطق چهارگانه و حفاظت شده محیط زیست مازندران اختصاص یافت که چیزی در حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد از این اعتبارات برای تکمیل ساخت و تجهیزِ این پایگاه حیاتی در میانکاله هزینه شد.
به گفته اسماعیلی، یک دستگاه لودر، چهار دستگاه تراکتور، تجهیزات کامل اطفای حریق انفرادی، چند تانکر بزرگ و کوچک ۴ هزار لیتری و ۱۰ هزار لیتری و همچنین دستگاه‌های قوی پمپاژ آب، از جمله مهمترین وسایل و تجهیزات خریداری شده برای پایگاه اطفای حریق میانکاله است.
معاون محیط زیست طبیعی اداره کل محیط زیست مازندران افزود: همه تلاشها باید به این سمت و سو برود که اساسا هیچگونه آتش سوزی در میانکاله رخ ندهد زیرا این محیط ارزشمند طبیعی به اندازه کافی زخمیِ آتش سوزی‌های متوالی و خشکسالی‌‌‌های طولانی است و همگان باید همت کنیم تا زخمِ جدیدی بر پیکره این تالابِ زیبا و منحصربفرد ننشیند، اما با این حال، ما علاوه بر تجهیزِ کاملِ پایگاه اطفای حریق میانکاله، چهار پاسگاهِ مرکزی، میان قلعه، ساسان و آشوراده را نیز تجهیز کردیم تا به وقتِ نیاز بتوانیم از پشتیبانی این پاسگاه‌ها نیز بهره‌مند شویم.
اهمیت تالاب
تالاب بین‌المللی و پناهگاه حیات‌وحش میانکاله در شرق مازندران درمجموع ۶۸هزار هکتار مساحت دارد. این شبه‌جزیره شامل دو محیط آبی با وسعت ۴۵هزار هکتار دارای خلیج و تالاب میانکاله و خشکی با وسعت ۲۳هزار هکتار است که ۲٫۸درصد مساحت کل استان مازندران را به‌خود اختصاص داده‌است.
در بخش خشکی، ۲۰هزار هکتار را اراضی جنگلی شامل درختان انار خودرو و درختچه‌های‌سازیل و تمشک تشکیل می‌دهند. این پوشش‌های گیاهی به همراه تالاب بین‌المللی میانکاله زیستگاه دست‌کم ۱۳۰گونه پرنده مهاجر با جمعیت ۱.۵میلیون پهله است.
درختچه‌های‌سازیل به‌عنوان پناهگاه پرندگان مهاجر برای تخمگذاری و جوجه‌ریزی است و درختان انار وحشی و تمشک نیز به‌عنوان خوراک این پرندگان خشکی‌زی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در سال‌های اخیر به‌دلیل آتش‌سوزی سهوی و عمدی در این پناهگاه، تعداد زیادی از گونه‌های جانوری این منطقه نیز از بین رفته است.
سابقه حفاظت میانکاله به سال ۱۳۴۸ ه.ش می‌رسد که به عنوان «منطقه حفاظت‌شده» تعیین شد. در سال ۱۳۵۴ میانکاله، تالاب میانکاله و تالاب‌های اطراف آن به عنوان یکی از نخستین تالاب‌های بین‌المللی در کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و در همان سال درجه حفاظتی آن به «پناهگاه حیات وحش» ارتقاء داده شد و یک سال بعد نیز یونسکو آن را به عنوان «ذخیره‌گاه طبیعی زیستکره» اعلام کرد.
ارزش زیست‌محیطی این منطقه بیشتر به دلیل حضور حدود ۲۰۰ گونه پرنده است. اغلب آن‌ها از پرندگان مهاجر هستند که برای زمستان‌گذرانی به میانکاله می‌آیند. البته به علت وجود پوشش‌های درختچه‌ای و امنیت کافی، محل زیست دائمی قرقاول خزری و دراج نیز می‌باشد.
از آنجایی که احداث خدمات در این منطقه می‌تواند به محیط‌زیست این زیستگاه آسیب وارد کند، مکان‌های انتخاب‌شده برای خدمات گردشگری باید طبق مطالعاتی باشد که بتواند با کاهش هزینه‌های احداث (مانند نزدیکی به راه‌های دسترسی و خدمات آب و برق) و نیز با کاهش آسیب‌پذیری محیط زیست (در محل گونه‌هایی با کمترین خطر آسیب‌پذیری بر اساس لیست قرمز) منطبق شود. توسعه تسهیلات اکوتوریستی در نقاطی باید صورت گیرد که مطابق با دید کارشناسی بوده و از لحاظ هزینه – فایده اقتصادی و مطابق ملاحظات زیست‌محیطی باشد.
منطقه حفاظت‌شده میانکاله
میانکاله در گذشته از طبیعتی بسیار باشکوه‌تر و غنی‌تر از امروز برخوردار بود و افزون‌بر پرندگان پرشمار یکی از بهترین زیستگاه‌های پستانداران بزرگ ایران از جمله ببر خزر نیز به‌شمار می‌رفت. ظل‌السلطان پسر ارشد ناصرالدین‌شاه تنها در یکی از قشون‌کشی‌های خود به میانکاله برای سرکوب دزدان و راهزنان که در این منطقه و جزایر آشوراده پناه گرفته بودند از شکار ۳۵ ببر، ۱۸ پلنگ، ۱۵۰ مرال (گوزن بزرگ)، هزار قرقاول، ۶۲ گاو و گاومیش وحشی و تعداد زیادی شوکا (گوزن کوچک) خبر می‌دهد؛ جالب این‌که او در این آمار حیواناتی که پس از اصابت تیر زخمی شده و گریخته‌اند را به حساب نیاورده است.
اما امروزه مدت‌هاست که نسل تمامی این جانداران به جز قرقاول منقرض شده و یکی از دلایل آن نیز همین کشتار عجیب ظل‌السلطان و سپاهیانش بوده‌است. البته دلیل اصلی از بین رفتن پستانداران بزرگ در میانکاله را باید قطع ارتباط این منطقه با سواحل مازندران بر اثر ساخت شهرها و جاده‌ها دانست. چرا که این شبه‌جزیره کوچک نمی‌تواند جمعیت پایداری از پستانداران بزرگی چون گوزن و پلنگ را در خود جای دهد. امروزه از بین پستانداران تنها شغال، روباه معمولی، جوجه تیغی، گربه جنگلی، گراز، گربه وحشی، خرگوش صحرایی، تشی، خفاش، جوندگان کوچک، فک دریای خزر و نیز اسب‌های وحشی، در این منطقه باقی‌مانده که نسل برخی از همین جانوران هم در تهدید است.
از پرندگان مهاجر که شهرت میانکاله بیشتر از جهت آن‌هاست؛ فلامینگوی بال قرمز، انواع مرغابی، غاز وحشی، قوی فریادکش، مرغ سقای پاخاکستری، فلامینگو، عروس‌غاز، غاز پازرد، طاووسک، چنگر و مرگونس سفید، گیلانشاه، چوب‌پا، قار، حواصیل، باکلان، پرلا، خوتکا، زنبورخوار، کاکایی، پرستوی دریایی، فالاروپ، سنقر تالابی، بحری، عقاب دریایی دم‌سفید و طاووسک می‌شود. از مهمترین پرندگان بومی میانکاله هم قرقاول خزری، دراج، پیغوی کوچک و چرخ‌ریسک دم‌دراز را می‌توان نام برد. در مجموع ۲۰۷ گونه گیاهی از ۴۶ تیره در میانکاله شناسایی شده که ۱۷ گونه آن از درختان و درختچه‌ها هستند. گیاهان میانکاله با توجه به شرایط خاک منطقه بیشتر از گیاهان آب‌زی، شن دوست و شورپسند به‌شمار می‌روند. جنگل بزرگی از انار وحشی و بوته‌های تمشک در منطقه دیده می‌شود که غذا و محل لانه‌سازی پرندگان منطقه را فراهم می‌کند. سازیل، ازگیل، داغداغان، سیاه‌تلو، سپیدار، علف شور، جگن و علف هفت‌بند از دیگر گیاهان این منطقه است
