حدود ۶۰۰ هکتار از بافت شهری مازندران را بافت تاریخی تشکیل میدهد که در دلِ شهرهای استان قرار دارند اما به باور کارشناسان ساختوساز بدون رعایت ضوابط و قوانین حمایتی که در خصوص این بافتها وجود دارد به دغدغهای در از بین رفتن این بخش از جاذبههای گردشگری استان مبدل شده است. بناها و آثار […]
حدود ۶۰۰ هکتار از بافت شهری مازندران را بافت تاریخی تشکیل میدهد که در دلِ شهرهای استان قرار دارند اما به باور کارشناسان ساختوساز بدون رعایت ضوابط و قوانین حمایتی که در خصوص این بافتها وجود دارد به دغدغهای در از بین رفتن این بخش از جاذبههای گردشگری استان مبدل شده است.
بناها و آثار فرهنگی و تاریخی هر کشور، گویای هویت ملی و تاریخی هر ملت و شناسنامه هر تمدن به شمار میروند. از آنجا که این بناها حاصل ذوق و استعداد هنر و معماری هر سرزمین هستند، یکی از پایههای اصلی توسعه صنعت گردشگری نیز محسوب میشوند. از این رو، صنعت گردشگری ارتباط وسیعی در ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با موضوع بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی دارد.
همچنین از منظر اقتصادی وجود این بناها به دلیل جاذبهها و زیباییهایی که دارند، سبب جذب گردشگر شده و درآمدها و منافعی را نصیب متولیان و جامعه محلی میکنند، موضوعی که میتواند در جهت حفظ و پایداری آن بنا مورد استفاده قرار گیرد تا نسبت به حفاظت و صیانت از آن اقدام شود.
همچنین از نگاه فرهنگی و اجتماعی، این بناها در واقع تاریخ و هویت آن منطقه و شهر و حتی کشور را تشکیل میدهند و در بسیاری از موارد آشنایی و شناخت گردشگران با یک شهر، به علت وجود این گونه بناهای ارزشمند است. بر این اساس، نگهداری، احیا و استفاده کارآمد از میراث مذکور، امری ضروری و نیازمند سیاستگذاری است؛ موضوعی در دولتها مورد توجه قرار گرفت و برای آنکه قوانینی وضع شده است که از آن جمله قانون حمایت از مرمت و احیای بافتهای تاریخی ـ فرهنگی مصوب سال ۱۳۹۸ که اختصاصا در ماده ۱ آن ذکر رعایت کاربری متناسب با بافت تاریخی عنوان شده که حفظ و ارتقای هویت و ارزشهای اثر با بهره گیری از ظرفیتها و مزیتهای تاریخی، فرهنگی و طبیعی و همچنین اجتماعی ـ اقتصادی آن برای پاسخگویی به نیازهای معاصر وفق ضوابط و مقررات و قوانین ناظر به موضوع است. موضوعی که به این روزها به نظر میرسد در بافت تاریخی مازندران آنچنان به آن توجه نمیشود و این فضاها به سمت محاصره بناها و ساختمانهایی نه چندان سنتی و خوشایند بافت سوق پیدا کردهاند. به طوری که معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران از این بی توجهیها به عنوان بزرگترین دغدغه برای حفظ بافتهای تاریخی باقی مانده استان نام میبرد و خواستار لحاظ کردن قوانین این بخش از سوی سازندگان بنا شده است. معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران وسعت بافت تاریخی این استان ۶۰۰ هکتاراست، گفت: این میزان بافت در شهرهای شهری آمل، بابل، ساری، قائمشهر و یوش و آلاشت است. مهدی عابدینی با اشاره به وجود قوانین و ضوابط حفظ و صیانت از بافتهای تاریخی که به شهرداریهای کشور ابلاغ شده است، افزود: براساس این قوانین ساخت و ساز در این بافتها منوط به رعایت برخی قواعد است. وی ادامه داد: از جمله این ضوابط رعایت ارتفاع ساخت بناها در این بافتها است که براساس عرض کوچههایی که بناهای تاریخی در آن قرار دارند تعداد طبقات بنا متغییر است و سازندگان میبایست این ضوابط را رعایت کنند.
معاون میراث فرهنگی مازندران همچنین استفاده نکردن از نماهای کامپوزیت و جدید که سنخیتی با بافت سنتی ندارد از جمله دیگر مواردی که در قوانین حفظ بافتهای تاریخی ذکر شده نام برد.
وی با انتقاد از رعایت نکردن ضوابط و قوانین ساخت و ساز بنا در بافتهای تاریخی مازندران گفت: متاسفانه در ساخت بناهای جدید در این بافت از شهرها هیچکدام از ضوابط مورد نظر در زمینه ارتفاع و یا نمای ساختمان در آنها رعایت نمیشود. عابدینی ادامه داد: برخی از این سازندگان بنا به هر نحوی و با دور زدن قوانین و ضوابط بافت تاریخی، مجوز ساخت را از شهرداریها اخذ میکنند و بدون در نظر گرفتن چارچوبهای لازم مبادرت به ساخت بنا فراتر از ارتفاع قانونی را انجام میدهند. وی گفت: البته در این میان نیز برخی شهرداریها با بی توجهی به این مسائل ارجاع این پروندهها به کمیسیون ماده ۱۰۰ و دریافت وجه جریمه بسنده میکنند و مجوز ساخت بنا در طبقات مختلف در بافتهای تاریخی را میدهند. به گفته معاون میراث فرهنگی مازندران در همین حال برخی سازندگان بنا با سوء استفاده از ناآگاهی صاحبان املاک تاریخی با فاقد ارزش خواندن ملک به دلیل قدیمی بودن آن مبادرت به خرید ارزان و حتی زیر قیمت ملک کرده و پس از اخذ مجوز مبادرت به ساخت ساختمانهای چندین طبقه میکنند.
وی در تقسیم بندی نوع حفاظت و ثبت میراث فرهنگی خانههای تاریخی گفت: خانههای قدیمی و مخروبه واقع در بافتهای تاریخی که ارزش ثبت ندارند که این بناها اجازه تجدید ساخت را دارند اما در ساخت بناهای جدید میبایست ضوابط و قوانین ذکر شده لحاظ شود.
خانه های تاریخی ۴۰ درصد بناهای ثبتی مازندران
عابدینی افزود: همچنین خانه قدیمی که در میراث فرهنگی ثبت و جزو بناهای حافظتی محسوب میشوند که تخریب و ساخت بنای جدید در این اماکن امکان ندارد. وی گفت: از ۸۰ اثر مازندران که در میراث فرهنگی ثبت شده است حدود ۴۰ درصد خانههای تاریخی هستند. معاون میراث فرهنگی مازندران بیشترین تخلفات ساخت و ساز در بافت تاریخی را مربوط به شهرستان آمل دانست و گفت: به دلیل حجم زیاد سرمایه و تقاضا برای ساخت و ساز شاهد هجوم سازندگان به بافتهای تاریخی این شهرستان هستیم.
وی افزود: در حال حاضر به دلیل تخلف سازندگان بنا در بافتهای تاریخی مازندران چند پرونده شهرستانهای آمل، بابل و ساری در اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران تشکیل شده که برخی از این پروندهها به مسائل حقوقی و دادگاه کشیده است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران از شهرداران خواست تا در اعطای مجوز برای ساخت بنا در بافتهای تاریخی قوانین و ضوابط مورد نظر پیاده و اجرا شود تا جلوی ساخت بی رویه و بی ضابطه بنا در این مکانهای تاریخی گرفته شود.
بافت تاریخی زیر غبار سهل انگاری در رعایت ضوابط
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با اشاره به گستردگی بافت تاریخی در سطح استان گفت: در اکثر شهرهای مازندران این بافت تاریخی وجود دارد اما بیشتر این بافتهای تاریخی در قائمشهر، آمل، بابل، ساری، یوش و آلاشت قرار دارد.
صادق برزگر افزود: بافت تاریخی به دلیل ارزشمندی که از نظر میراث فرهنگی و حتی گردشگری که دارد هرگونه اقدامی از جمله ساخت بنا در این فضاها در قالب و چارچوب ضوابط و قوانین خاص میبایست انجام شود. وی توضیح داد: به طور مثال ساخت بنای جدید در حاشیه و نزدیکی بافت تاریخی منوط به رعایت ارتفاع حدود هشت و نیم متر است که این موضوع نادیده گرفته شده است. مدیر کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی مازندران گفت: با وجود اینکه در قوانین و ضوابط موضوع رعایت نکات در ساختوسازها بافت تاریخی عنوان شده است اما در بیشتر مواقع این ضوابط نادیده گرفته شده است و اکنون شاهد ساختوسازهای بی ضابطه بدون رعایت چشم انداز تاریخی و قدیمی در حاشیه این بافتها هستیم. وی افزود: متاسفانه این تخلفات ساختوساز در بافتهای تاریخی غالبا در ایام تعطیل به دور از چشم بازرسان انجام میشود و در مراحل اخذ مجوز از شهرداری نیز با دور زدن قوانین موفق به مجوز هم میشوند. به گفته برزگر در حالی بافت تاریخی بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی هر منطقه به شمار میرود که از بین رفتن این بافت به نوعی تهی شدن مازندران از این بخش فرهنگ است که اثرات آن را در آیندگان خواهند چشید.
وی عنوان کرد: طی هماهنگیهای انجام شده با شهرداری شهرهایی که بافت تاریخی دارند تلاش کردیم تا آنها را مجاب کنیم تا در صدور جواز ساخت در مناطقی که در بافت تاریخی قرار دارند ضوابط لازم را رعایت کنند.